12/5/2025 | 1:38 PM
8 min. czytania
Klauzule abuzywne w umowach kredytowych – ten termin może brzmieć jak język prawniczy, ale ma bardzo realne skutki dla tysięcy osób, które wzięły kredyt we frankach. Jeśli bank miał pełną kontrolę nad ustalaniem kursu waluty, a Ty nie wiedziałeś, ile dokładnie zapłacisz, to możliwe, że Twoja umowa zawiera niedozwolone postanowienia. W tym artykule wyjaśniam, czym są klauzule abuzywne, jak je rozpoznać, jakie masz prawa – i co możesz zrobić, by odzyskać pieniądze lub unieważnić umowę.
Klauzule abuzywne w umowach kredytowych to zapisy, które mogą drastycznie zaburzyć równowagę między bankiem a kredytobiorcą – często działając na niekorzyść tego drugiego. Szczególnie mocno dotknęły one osoby posiadające kredyty frankowe.
Co warto wiedzieć:
-
Klauzule abuzywne to postanowienia umowne narzucone przez bank, które są nieuczciwe i nieprzejrzyste dla konsumenta.
-
Najczęściej dotyczą one sposobu przeliczania kursu waluty – bank mógł samodzielnie ustalać kurs CHF, co powodowało nieprzewidywalność rat.
-
Sąd może uznać takie klauzule za nieważne – a w wielu przypadkach prowadzi to do unieważnienia całej umowy kredytowej.
-
Konsument ma realną szansę odzyskać nadpłacone pieniądze lub uwolnić się od toksycznego kredytu – warto skonsultować umowę z prawnikiem i rozważyć pozew.
Czym są klauzule abuzywne w umowach kredytowych?
Wyobraź sobie umowę kredytową jako „kontrakt” między Tobą a bankiem — takie porozumienie, w którym Ty i bank ustalacie warunki: ile pożyczasz, jak spłacasz, na jakich zasadach. Klauzula abuzywna to jak ukryty zapis w umowie, którego nie widać na pierwszy rzut oka — zapis, który daje bankowi przewagę kosztem Twojej pewności i bezpieczeństwa.
W sensie prawnym: klauzule abuzywne (czyli tzw. postanowienia niedozwolone) to zapisy, które:
-
nie były indywidualnie negocjowane z tobą (bank je narzucił),
-
kreują nierównowagę na Twoją niekorzyść — ograniczają Twoje prawa albo przerzucają na Ciebie zbyt duże ryzyko,
-
są sprzeczne z zasadami uczciwości i dobrych obyczajów.
Dlaczego to ważne w przypadku kredytów „frankowych”? Bo wiele umów indeksowanych lub denominowanych do waluty obcej (np. franków szwajcarskich, CHF) opierało się na skomplikowanych, często niejasnych mechanizmach przeliczania i waloryzacji. To dawało bankom ogromną swobodę — a kredytobiorcy narażało na ryzyko znacznego wzrostu zadłużenia.
W praktyce — klauzula abuzywna to taki zapis, iż bank mógł ustalać kurs waluty albo zasadę przeliczenia raty zupełnie sam, bez Twojego wpływu, bez transparentności, co skutkowało tym, że Twoja rata mogła rosnąć z dnia na dzień, niezależnie od sytuacji rynkowej — a Ty nie miałeś realnej szansy przewidzieć tych kosztów.
Chcesz zaciągnąć kredyt na zakup mieszkania? Sprawdź nasz ranking kredytów hipotecznych i wyszukaj najlepszą ofertę!
Jakie konkretne klauzule abuzywne pojawiały się w umowach kredytowych?
Poniżej najczęstsze przykłady — czyli te zapisy, które najczęściej trafiały potem pod lupę sądów albo zostały wpisane do rejestrów klauzul niedozwolonych.
| Typ klauzuli / zapis | Dlaczego uważany jest za abuzywny / jakie skutki miał dla kredytobiorców |
|---|---|
| Klauzule waloryzacyjne / indeksacyjne — np. zapis, że „kwota kredytu i raty będą przeliczane według kursu kupna/sprzedaży waluty ustalanego przez bank” albo „według tabeli kursów walutowych banku” przy uruchomieniu kredytu i spłacie rat. | Bank miał pełną dowolność w ustalaniu kursu — raty stawały się nieprzewidywalne, często dużo wyższe niż realny kurs rynkowy. Kredytobiorca nie znał mechanizmu przeliczenia. |
| Jednostronne ustalanie spreadu walutowego / kursów kupna‑sprzedaży — bank mógł sam decydować, po jakim kursie przelicza CHF na złote przy wypłacie kredytu i spłacie rat. | Spread był często zawyżony w stosunku do rzeczywistego kursu rynkowego: w efekcie kredyt okazywał się droższy, a raty wyższe. |
| Brak transparentności lub precyzji zasad przeliczeń walutowych — umowy zawierały ogólne formuły typu „według kursu banku” lub „według tabeli kursowej obowiązującej w banku”, bez jasnego określenia, skąd kurs pochodzi, jak jest aktualizowany, kiedy i czy kredytobiorca ma dostęp do tych informacji. | Kredytobiorca nie miał realnej możliwości zweryfikowania, czy raty są wyliczane uczciwie — co stawiało go w bardzo niepewnej sytuacji finansowej. |
| Przerzucenie całego ryzyka walutowego na konsumenta — to konsument ponosił konsekwencje zmian kursu CHF/PLN, bez możliwości wpływu lub zabezpieczenia. | Wahania kursów mogły znacznie zwiększyć zadłużenie — często bank nie informował o ryzyku lub ukrywał je. |
| Inne niekorzystne klauzule: np. wygórowane opłaty za wcześniejszą spłatę, jednostronne zmiany oprocentowania, klauzule wyłączające odpowiedzialność banku za nieprawidłowe przeliczenia, wymóg dodatkowych zabezpieczeń (np. hipoteki przewyższającej wartość kredytu). | Te zapisy często ograniczały prawa kredytobiorcy, utrudniały przewalutowanie lub spłatę, a w razie problemów uniemożliwiały skuteczne dochodzenie roszczeń. |
Warto podkreślić, że wiele z tych klauzul było powtarzalnych — banki często korzystały z tych samych wzorów umów i stosowały identyczne zapisy. Dzięki temu — nawet jeśli Twoja umowa była podpisana z innym bankiem — możesz mieć podobne szanse na zakwestionowanie jej zgodności z prawem.
Kwota kredytu:
Procesy sądowe i unieważnienie umów kredytowych
Jeśli Twoja umowa zawiera zapisy abuzywne — co wtedy? Wiele osób zdecydowało się walczyć o swoje prawa. Poniżej, co warto wiedzieć o procesach i możliwościach.
Jakie są najważniejsze kroki w procesie sądowym przeciwko bankom?
-
Dokładna analiza umowy – zebrać umowę, wszystkie aneksy, harmonogramy spłat, tabele kursów, regulaminy banku. To podstawa.
-
Porównanie zapisów z rejestrem klauzul niedozwolonych – sprawdź, czy Twoja umowa zawiera postanowienia, które już zostały uznane za abuzywne. W Polsce prowadzi to Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK).
-
Wystąpienie na drogę sądową — jeśli analiza wykaże abuzywność zapisów, można wnieść pozew przeciwko bankowi. W praktyce często domaga się albo usunięcia niedozwolonych klauzul, albo — w bardziej skrajnych przypadkach — całkowitego unieważnienia umowy.
-
Domaganie się zwrotu nienależnych świadczeń — jeżeli rata była zawyżana lub bank pobierał nadpłaty, można żądać zwrotu tych pieniędzy.
Innymi słowy: proces przypomina odkręcanie pętli — decydujące jest, czy zapis w umowie da się zakwalifikować jako abuzywny. A wraz z rosnącym orzecznictwem — coraz więcej kredytobiorców ma realną szansę na odzyskanie pieniędzy lub unieważnienie umowy.
Historia Anny i Marka – jak wygrali z bankiem
Anna i Marek wzięli kredyt frankowy w 2008 roku na zakup mieszkania w podwarszawskiej miejscowości. Początkowo rata wynosiła ok. 1 500 zł, ale po kilku latach – gdy kurs franka poszybował – sięgnęła prawie 2 400 zł miesięcznie. Przez długi czas nie wiedzieli, że ich umowa zawiera klauzule abuzywne – m.in. zapis, że kurs przeliczeniowy ustala bank według własnej tabeli, bez jasnych zasad.
Dopiero po rozmowie z prawnikiem zdecydowali się na analizę umowy, a następnie złożyli pozew. Proces trwał ponad rok – ale zakończył się unieważnieniem całej umowy. Bank musiał zwrócić im nadpłaty, a oni nie musieli spłacać już reszty kredytu. Choć był to dla nich stresujący czas, dziś mówią, że to była najlepsza decyzja, jaką mogli podjąć.
Jak orzecznictwo sądowe z ostatnich lat wpłynęło na sytuację kredytobiorców z umowami frankowymi?
W ostatnich latach sądy (w tym polskie sądy powszechne i — w razie potrzeby — sądy krajowe sięgające do standardów unijnych) coraz częściej przyznają rację kredytobiorcom. W uzasadnieniach podkreśla się, że klauzule pozwalające bankom na samodzielne ustalanie kursów walut, bez transparentnych zasad, są sprzeczne z zasadą równowagi stron.
W praktyce to oznacza, że umowy zawierające takie zapisy mogą zostać:
-
częściowo zmienione (np. usunięty abuzywny zapis);
-
albo — co często się zdarza — uznane za nieważne w całości (np. gdy przeliczanie kursu było kluczowe dla całej konstrukcji kredytu).
Dzięki temu setki — jeśli nie tysiące — posiadaczy starych kredytów frankowych zyskały realną drogę do odzyskania nadpłaconych rat lub całkowitego unieważnienia umowy.
Działania konsumentów i banków w kontekście klauzul abuzywnych
Co robią kredytobiorcy — i co robią banki — kiedy pojawiają się roszczenia?
W jaki sposób konsumenci mogą skutecznie walczyć o swoje prawa?
-
Przede wszystkim: dokładnie przeanalizować umowę — zwrócić uwagę na zapisy dotyczące waloryzacji, przeliczeń, kursów, spreadów.
-
Sprawdzić, czy dany zapis widnieje w rejestrze klauzul niedozwolonych. Jeśli tak — to silny argument w sądzie.
-
W przypadku wątpliwości — skonsultować się z prawnikiem lub kancelarią specjalizującą się w sprawach frankowych. Często to oni potrafią ocenić, czy umowa ma szanse na unieważnienie.
-
Rozważyć wniesienie pozwu — o usunięcie klauzul, o odfrankowienie umowy albo o jej unieważnienie. Dzięki temu można domagać się zwrotu nadpłat.
Co robią banki — i jak reagują na roszczenia?
Banki — z reguły — odwołują się od wyroków lub starają się przekonywać, że ich umowy były zgodne z prawem. Często podnoszą, że kredytobiorca akceptował umowę — jednak w świetle rosnącego orzecznictwa i precedensów coraz trudniej im utrzymać swoją linię obrony.
Niektóre instytucje — pod presją wyroków i rosnącej liczby pozwów — zaczęły oferować przewalutowania lub ugody. Inne konsekwentnie odmawiają — co skutkuje kolejnymi procesami w sądach.
Dlaczego warto znać swoje prawa — i działać?
Jeśli brałeś kredyt denominowany lub indeksowany do waluty obcej (np. franków) — istnieje duża szansa, że Twoja umowa zawiera klauzule, które dzisiaj mogą być uznane za abuzywne. Dzięki postanowieniom prawnym (np. art. 385¹ Kodeksu cywilnego) oraz orzecznictwu — masz narzędzie, by kwestionować takie umowy.
To trochę tak, jakbyś podpisał subskrypcję z jednym regulaminem, a bank w dowolnym momencie zmieniał zasady — bez Twojej zgody i bez informacji. Dziś prawo stoi po Twojej stronie, jeśli regulamin (umowa) okazał się nieuczciwy.
Dodatkowe źródła:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20070500331/U/D20070331Lj.pdf
https://finanse.uokik.gov.pl/kredyty-hipoteczne/wazny-wyrok-tsue-w-sprawie-rejestru-klauzul-niedozwolonych/
https://finanse.uokik.gov.pl/kredyty-hipoteczne/wazne-wyroki-tsue-dla-bankow-i-kredytobiorcow/
